Polskie prawo przewiduje istnienie tzw. obowiązku alimentacyjnego. W głównej mierze alimentacja polega na dostarczaniu środków utrzymania osobie uprawnionej przez osoby do tego zobowiązane. Krąg osób zarówno uprawnionych, jak i zobowiązanych został ujęty w kodeksie rodzinnym i opiekuńczym. Podkreślić trzeba, że wbrew powszechnej opinii alimenty to nie zawsze środki finansowe, ale również osobiste starania np. o wychowanie dziecka, pielęgnacja, pomoc w nauce. Krąży wiele mitów na temat alimentacji, w związku z czym wiele osób nie wie jakie przysługują im uprawnienia, jakie obowiązki mogą na nich ciążyć.
Sprawy alimentacyjne bardzo często goszczą na wokandach polskich sądów, warto więc wiedzieć, na kim ciąży obowiązek alimentacyjny, na jakiej podstawie sąd ustala wysokość alimentów, jak wyegzekwować należne świadczenia oraz co można zrobić w przypadku gdy zobowiązany nie wypełnia swojego obowiązku.
1.Na kim ciąży obowiązek alimentacyjny? Komu przysługują alimenty?
Zgodnie z przepisami kodeksu rodzinnego i opiekuńczego w pierwszej kolejności obowiązek alimentacyjny obciąża krewnych w linii prostej oraz rodzeństwo. Oznacza to, że zarówno uprawnionymi jak i zobowiązanymi mogą być dzieci, rodzice, dziadkowie czy wnuki. W niektórych sytuacjach obowiązek alimentacyjny może obciążać również rodzeństwo i byłego małżonka.
2. W jakich sytuacjach były małżonek może być zobowiązany do alimentacji?
Alimentów od byłego małżonka może żądać jeden z małżonków, jeśli rozwód nie nastąpił z jego wyłącznej winy. To znaczy, że w przypadku orzeczenia rozwodu z winy obu stron, lub rozwodu bez orzekania o winie – każdy z małżonków będący w trudnej sytuacji materialnej może zwrócić się do sądu z powództwem o alimenty. Jeśli do rozwodu doszło z wyłącznej winy jednego z małżonków, to małżonek niewinny rozpadowi małżeństwa przestaje być osobą potencjalnie zobowiązaną do alimentacji. Ponadto w takiej sytuacji mogą mu przysługiwać alimenty od małżonka winnego rozkładowi pożycia, nawet jeśli nie znajduje się w niedostatku, a rozwód jedynie pogorszył jego sytuację materialną.
Obowiązek alimentacyjny małżonków nie ma charakteru bezterminowego. Ustaje wraz ze śmiercią uprawnionego lub zobowiązanego. W przypadku gdy sąd orzekł alimenty od małżonka, który nie został uznany winnym rozkładu pożycia obowiązek ten wygasa po upływie 5 lat. Termin ten nie jest ostateczny, ponieważ na wniosek uprawnionego może zostać przez sąd przedłużony.
Ponadto zawarcie nowego związku małżeńskiego przez małżonka otrzymującego świadczenia alimentacyjne powoduje wygaśnięcie tego obowiązku.
3. Czy alimenty należą się dziecku, które już skończyło edukację?
Alimenty ciążą na osobie obowiązanej do ich zaspokajania do momentu, w którym dziecko potrafi samodzielnie się utrzymać.
Ukończenie edukacji przez dziecko, a nawet uzyskanie pełnoletniości nie powoduje automatycznie wygaśnięcia obowiązku alimentacyjnego.
Dopiero w przypadku, gdy dziecko nie dokłada wszelkich starań do uzyskania samodzielności finansowej, lub gdy sytuacja finansowa rodziców nie pozwala na utrzymywanie dziecka, wtedy może dojść do uchylenia obowiązku alimentacyjnego.
4. Na jakiej podstawie sąd ustala wysokość alimentów?
Sąd miarkując wysokość świadczeń bierze pod uwagę usprawiedliwione potrzeby uprawnionego oraz możliwości zarobkowe i majątkowe zobowiązanego. Do usprawiedliwionych potrzeb możemy zaliczyć przede wszystkim potrzeby związane z utrzymaniem mieszkania, wyżywieniem, odzieżą, leczeniem, kosztami związanymi z realizacją zainteresowań uprawnionego, czy też kosztami ponoszonymi na rozrywki. Podkreślić jednak trzeba, że nie da się zdefiniować tych potrzeb w sposób jednoznaczny z uwagi na fakt, że mają one charakter indywidualny. Są zależne od miejsca zamieszkania, od warunków ekonomiczno-społecznych i wieku uprawnionego.
Możliwości zarobkowe zobowiązanego to nic innego jak zarobki i dochody, które zobowiązany otrzymuje lub powinien otrzymywać przy dołożeniu należytej staranności.
W przypadku alimentów na dziecko, sąd ustalając wysokość świadczeń bierze pod uwagę prawo dziecka do tzw. równej stopy życiowej z rodzicami, co oznacza, że dziecko nie powinno żyć na niższym poziomie ekonomicznym od rodzica.
5. Zobowiązany do łożenia alimentów nie pracuje – czy wówczas nie będzie musiał płacić alimentów?
Jak wskazano w odpowiedzi na pytanie 4, Sąd, ustalając zakres alimentów bierze pod uwagę możliwości zarobkowe i majątkowe zobowiązanego – oznacza to, iż fakt że osoba obowiązana do alimentacji nie pracuje lub też pracuje „na czarno”, nie wpływa na wysokość świadczenia. Możliwości zarobkowe i majątkowe nie oznaczają faktycznie uzyskiwanych dochodów – istotne jest w tym zakresie to, jakie dochody może uzyskiwać zobowiązany, wykorzystując swoje umiejętności, wykształcenie i doświadczenie zawodowe, a nie ile faktycznie zarabia. Nadto Sąd ocenia wysokość alimentów także na podstawie majątku posiadanego przez obowiązanego. Sąd przy ustalaniu wysokości alimentów bierze pod uwagę także stan zdrowia obowiązanego.
6. Jakie są sposoby na wyegzekwowanie świadczeń alimentacyjnych ?
Często zdarza się, że mimo orzeczenia sądu zobowiązany do alimentacji nie chce łożyć na utrzymanie uprawnionego. Co robić gdy dłużnik uchyla się od swojego obowiązku? Odpowiedź na to pytanie jest prosta- egzekucja komornicza.
Komornicy dysponują szeregiem uprawnień, które umożliwiają zaspokojenie wierzyciela alimentacyjnego. Mogą między innymi dokonać zajęcia ruchomości i nieruchomości, dokonać potrącenia z wynagrodzenia za pracę czy też zająć rachunki bankowe. Niekiedy bez ich pomocy nie ma szans na wyegzekwowanie należnych świadczeń. Co zrobić aby komornik zajął się naszą sprawą? Należy przede wszystkim dysponować tytułem egzekucyjnym i wykonawczym. Tytułem egzekucyjnym może być przede wszystkim orzeczenie sądu, akt notarialny, czy ugoda zawarta przed sądem polubownym. Żeby móc wszcząć postępowanie komornicze tytuł egzekucyjny musi być opatrzony w klauzulę wykonalności, która to stanowi wspomniany wcześniej tytuł wykonawczy. Dopiero wtedy możemy skierować do komornika wniosek o wszczęcie egzekucji komorniczej.
Zdarzają się sytuację, w których egzekucja komornicza okazuje się bezskuteczna. W takich przypadkach pomocny może się okazać Fundusz Alimentacyjny. Należy jednak pamiętać, że nie w każdej sytuacji fundusz wypłaci nam świadczenie. Aby móc uzyskać świadczenie z Funduszu Alimentacyjnego należy spełnić kilka wymagań. Po pierwsze alimenty może otrzymać osoba, która jest uprawniona do alimentów od rodzica i nie ukończyła lat 18. W przypadku dziecka kontynuującego naukę, granica wiekowa wynosi 25 lat. Kolejnym ograniczeniem jest dochód na osobę w rodzinie, nie może on przekroczyć 800zł na osobę. Oprócz powyższego istotnym jest by alimenty zostały przyznane orzeczeniem sądu.
Należy jednak pamiętać, że maksymalna kwotą jaką wypłaci Fundusz Alimentacyjny wynosi 500zł miesięcznie na dziecko.
