Rozrządzenie na wypadek śmierci, czyli o testamencie w kilku słowach.
cz. II
W poprzednim artykule omówione zostały podstawowe informacje dotyczące testamentów , takie jak rodzaje testamentów, przesłanki ważności tego oświadczenia woli oraz podmioty mogące takie oświadczenie złożyć, jeśli jeszcze ich nie czytałeś/aś znajdziesz je pod linkiem https://kancelariabrodecki.pl/rozporzadzenie-na-wypadek-smierci-czyli-o-testamencie-w-kilku-slowach/
Z niniejszego artykułu dowiesz się, czym są rozrządzenia testamentowe przewidziane w polskim prawie, na czym polega zapis zwykły i windykacyjny, czym jest polecenie testamentowe, oraz w jaki sposób w testamencie powołuje się spadkodawcę.
W przypadku dziedziczenia testamentowego to spadkodawca sporządzając testament decyduje o tym, kto otrzyma konkretne składniki majątku. Często zdarza się, że spadek nie przypada jednej osobie, lecz kilku. O ile testator określi wprost części majątku przypadające poszczególnym dziedzicom, sprawa jest oczywista, natomiast w przypadku gdy powoła do spadku kilku spadkobierców nie wyszczególniając przedmiotów, które im daruje to uważa się, że dziedziczą oni w częściach równych.
Ciekawa jest możliwość ustanowienia dziedzica „na wszelki wypadek” tzn. gdyby spadkobierca nie przyjął lub nie mógł przyjąć spadku a brak było dziedziców ustawowych, to można w testamencie zaznaczyć komu w takiej sytuacji przysługuje majątek. Instytucja ta nazywana jest podstawieniem. I tu ustawodawca wyróżnia podstawienie zwykłe oraz powiernicze.
Pierwszą formę podstawienia omówiono już wyżej, natomiast podstawienie powiernicze ma zastosowanie w sytuacji gdy spadkodawca zobowiązuje spadkobiercę do zachowania nabytego spadku i do pozostawienia go innej osobie. W takim przypadku spadkodawca powierniczy staje się powołany do spadku, gdy osoba dla której miał przechować spadek nie chce lub nie może go przyjąć.
Jak wcześniej wspomniano, w testamencie można zawrzeć różnego rodzaju rozrządzenia. Polskie prawo spadkowe przewiduje możliwość ustanowienia zapisu (zwykłego i windykacyjnego) oraz polecenia.
Czym jest ów zapis? Zapis to nic innego, jak przekazanie przez spadkodawcę dla konkretnej osoby, wyszczególnionych przedmiotów majątku. Wyróżniamy dwa rodzaje zapisów: zwykły i windykacyjny.
Zapis zwykły polega na zobowiązaniu spadkobiercy do spełnienia określonego oświadczenia majątkowego na rzecz innej osoby (zapisobiorcy). W ramach zapisu zwykłego wyszczególnia się również zapis dalszy, w którym testator obciąża zapisobiorcę kolejnym zapisem. Ważnym jest, że zapisobiorca nie otrzymuje przedmiotu zapisu zwykłego z chwilą otwarcia spadku, jest on jedynie uprawniony do żądania względem spadkobiercy.
Zupełnie odmiennie jest w przypadku zapisu windykacyjnego, który to może wystąpić jedynie przy testamencie przyjmującym formę aktu notarialnego. Zapis taki przenosi własność na zapisobiorcę bezpośrednio z chwilą otwarcia spadku, czyli w momencie śmierci testatora przedmiot zapisu staje się własnością obdarowanego.
Kolejną różnicą między zapisem zwykłym a windykacyjnym jest możliwość zastrzeżenia przez testatora warunku lub terminu. Dla wyjaśnienia posłużyć się można przykładem
Przykład I: Jan Nowak w testamencie zapisem zwykłym ofiarował na rzecz kolegi swoje zabytkowe auto, pod warunkiem, że ten uzyska uprawnienia do kierowania pojazdami kat. B.
Zatem Jan może otrzymać przedmiot zapisu tylko wtedy gdy uzyska pozytywny wynik z egzaminu praktycznego na prawo jazdy.
Przykład II: Jan Nowak w testamencie zapisem windykacyjnym ofiarował na rzecz kolegi swoje zabytkowe auto, pod warunkiem, że ten uzyska uprawnienia do kierowania pojazdami kat. B.
W przypadku zapisu windykacyjnego warunek uzyskania przez kolegę Jana Nowaka uprawnień do kierowania pojazdami kat. B uważa się za nieistniejący i kolega, nawet gdy nie uzyska prawa jazdy, samochód otrzyma. Wyjątek stanowi sytuacja, w której można byłoby stwierdzić, że testator nie ofiarowałby koledze wcale pojazdu, gdyby nie ten spełniony warunek. Wtedy zapis windykacyjny ulega transformacji i przybiera postać zapisu zwykłego, czyli kolega i tak warunek ów musi spełnić by móc żądać od spadkobiercy spełnienia świadczenia.
Co bardzo istotne, ograniczenia i wymogi formalne (m.in. testament sporządzony w formie aktu notarialnego) związane z zapisem windykacyjnym wynikają po części z zakresu przedmiotów majątkowych jakie ów zapis może przenosić. Przedmiotem zapisu windykacyjnego może być:
- rzecz oznaczona co do tożsamości (np. konkretny pojazd, zabytkowa maszyna do szycia z 1920r.) ;
- zbywalne prawo majątkowe ( np. prawa autorskie, udziały w spółce prawa handlowego, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu);
- przedsiębiorstwo lub gospodarstwo rolne;
- ustanowienie na rzecz zapisobiercy użytkowania lub służebności;
- ogół praw i obowiązków wspólnika spółki osobowej.
Oprócz zapisów spadkodawca może w swoim testamencie zobowiązać spadkobiercę lub zapisobiercę do określonego zachowania. Przy czym zobowiązanie to nie tworzy sytuacji, w której ktoś staje się wierzycielem. Czego więc może dotyczyć to polecenie? Może np. dotyczyć ukończenia studiów wyższych, pomagania potrzebującym, czy podjęcia stosownej terapii.
Z uwagi na najczęściej występujące w praktyce polecenia testamentowe, żądanie wykonania polecenia może nastręczyć trudności. Jego wykonania mogą żądać np. inny spadkobiercy lub nawet w przypadku polecenia związanego z interesem społecznym- organ państwowy.
