Według danych statystycznych Policji, w Polsce w 2019r. doszło do 30 288 wypadków drogowych, w których śmierć poniosło 2 909 osób.
Utrata tak bliskiej osoby jak członek rodziny jest czymś nieodwracalnym, sprawia ból, niejednokrotnie stawia w trudnej sytuacji finansowej i osobistej. Polskie prawo wprowadza szereg instrumentów służących naprawieniu szkody wyrządzonej śmiercią osoby najbliższej. Należy wspomnieć, że szkoda ta może mieć charakter jednocześnie majątkowy i niemajątkowy. Często ofiary wypadków są głównymi lub jedynymi żywicielami rodziny i ich śmierć niesie dla najbliższych pogorszenie sytuacji majątkowej, a czasami wręcz doprowadza do ubóstwa. Jakie roszczenia, i komu przysługują w związku ze śmiercią bliskiej osoby w wyniku wypadku komunikacyjnego?
1. Pokrycie kosztów leczenia i pochówku
Pierwszą formą naprawienia szkody majątkowej jaką przewiduje prawo, jest pokrycie przez sprawcę czynu kosztów leczenia i pochówku, na rzecz tego, który je poniósł. Tu ustawodawca nie konkretyzuje, czy osoba ta ma być członkiem rodziny zmarłego, czy też niekoniecznie. Zatem aby otrzymać od sprawcy zwrot powyższych kosztów, należy przede wszystkim wykazać jakie koszty zostały faktycznie poniesione. Kwoty te muszą być realne, poniesione w rzeczywistości. W przypadku długotrwałego leczenia często zdarza się, że początkowo koszty pokrywane są przez pokrzywdzonego, a dopiero później ponosi je inna osoba. W takich sytuacjach zwrot kosztów leczenia przysługuje spadkobiercom, w części którą pokrył pokrzywdzony oraz osobie finansującej dalsze leczenie.
2. Prawo do renty
Może się zdarzyć, że na osobie zmarłej ciążył ustawowy obowiązek alimentacyjny, a jej śmierć poskutkowała pozbawieniem kogoś środków potrzebnych do życia. W takiej sytuacji osoba, która utraciła świadczenia alimentacyjne (np. wdowa lub dziecko) może żądać tytułem naprawienia szkody renty. Rentę taką oblicza się na podobnych zasadach jak w przypadku alimentów, mianowicie bierze się pod uwagę zarówno usprawiedliwione potrzeby uprawnionego jak i możliwości zarobkowe i majątkowe osoby zobowiązanej, w tym przypadku już zmarłej. Co ważne, jak wspomniano wcześniej nie podlega uwzględnieniu sytuacja majątkowa sprawcy.
Kodeks cywilny wprowadza również możliwość wystąpienia z roszczeniem o rentę przez osoby bliskie zmarłemu, jeśli zmarły dobrowolnie łożył na ich utrzymanie i wymagają tego zasady współżycia społecznego. Osobą bliską nie musi być członek rodziny. Ważne jednak by osobę tą łączyła ze zmarłym więź emocjonalna. Zazwyczaj do takich osób można zaliczyć małżonka, dzieci, rodziców, partnera życiowego, rodzeństwo czy dalekiego krewnego.
3. Odszkodowanie
Jeśli śmierć osoby przyniosła znaczne pogorszenie sytuacji życiowej najbliższych członków rodziny, sąd może przyznać tym członkom stosowne odszkodowanie. W kręgu osób uprawnionych znajdują się przede wszystkim dzieci będące na utrzymaniu osoby zmarłej, małżonek pozostający we wspólnym ognisku domowym oraz inne bliskie zmarłemu osoby, których sytuacja była zależna od zmarłego.
Pogorszenie sytuacji życiowej może, ale nie musi bezpośrednio odnosić się do kwestii majątkowych. Może polegać również na takiej zmianie w życiu rodzinnym, która utrudnia normalne funkcjonowanie, osłabia aktywność życiową i pogarsza stan zdrowia. Przykładem może być żona, która utraciła męża i w związku z tym nie może rozwijać się zawodowo, ponieważ tylko na jej barkach spoczywa wychowanie małoletnich dzieci. Aby uzyskać odszkodowanie należy przede wszystkim wykazać związek między śmiercią bliskiego o negatywną zmianą sytuacji życiowej.
Podkreślić należy, że odszkodowanie to obejmuje jedynie szkody, których nie uwzględnia wspomniana wcześniej renta.
4. Zadośćuczynienie
Mimo że śmierci bliskiego nie da się wynagrodzić, to polskie prawo przewiduje możliwość kompensaty w postaci zadośćuczynienia. Zgodnie ze stanowiskiem Sądu Apelacyjnego w Białymstoku celem zadośćuczynienia opartego o treść przepisu art. 446 § 4 k.c. jest kompensata doznanej krzywdy wywołanej śmiercią osoby bliskiej, a więc w szczególności cierpienia, bólu i poczucia osamotnienia, po śmierci najbliższego członka rodziny. Na rozmiar krzywdy podlegającej kompensacie na podstawie art. 446 § 4 k.c. mają przede wszystkim wpływ: dramatyzm doznań osoby bliskiej, poczucie osamotnienia i pustki, cierpienia moralne i wstrząs psychiczny wywołany śmiercią osoby najbliższej, rodzaj i intensywność więzi łączącej pokrzywdzonego ze zmarłym, wystąpienie zaburzeń będących skutkiem jego odejścia (np. nerwicy, depresji), rola w rodzinie pełniona przez osobę zmarłą, stopień, w jakim pokrzywdzony będzie umiał się znaleźć w nowej rzeczywistości i zdolności jej zaakceptowania, leczenie doznanej traumy oraz wiek pokrzywdzonego.
Wskazuje się, że suma zadośćuczynienia nie powinna stanowić wartości symbolicznej a stanowić odczuwalną wartość ekonomiczną. Jednak kwoty te nie mogą być przesadzone, ponieważ kompensata nie ma na celu wzbogacenia pokrzywdzonego.
Kancelaria Adwokacka mec. Michał Brodecki w ramach swoich działań prowadzi sprawy związane z uzyskiwaniem odszkodowań.
